In de Engelstalige gereformeerde wereld is hij in de afgelopen decennia hoe langer hoe populairder geworden. Daar wordt hij gezien als een belangrijk theoloog die ons nog veel te zeggen heeft over hoe wij in onze moderne tijd gereformeerd kunnen en moeten zijn.

In Nederland ligt het een beetje anders. Zeker, Herman Bavinck (1854-1921) heeft ook in ons land een goede naam. Maar wie leest hem nog? We kijken tegen hem op als de man van die vier dikke banden Gereformeerde Dogmatiek. Maar wie is in staat die ontzagwekkende proeve van geleerdheid, in Nederlands van ruim honderd jaar geleden en met soms lange citaten in andere talen, tot zich te nemen?

Ja, dan hebben de Engelstaligen het gemakkelijker. Zij lezen Bavinck in modern Engels. Niet alleen zijn Reformed Dogmatics. Veel meer van zijn werken zijn de laatste jaren in het Engels vertaald. Met als gevolg dat Bavinck voor Engelstaligen beter beschikbaar en een stuk toegankelijker is dan voor ons, zijn landgenoten.

Dat is jammer. En het leek me goed daar iets aan te doen. En dan het liefst zo dat niet alleen theologen, maar vooral het gewone kerkvolk er iets aan heeft. Daarom leek het me niet zo zinvol om de Gereformeerde Dogmatiek te hertalen. Ook in modern Nederlands zou het voor de meeste mensen nog steeds geen erg toegankelijk werk zijn. Bavinck schreef het immers voor theologen. Maar hij schreef niet altijd voor theologen. Hij heeft nog een andere dogmatiek nagelaten, die een heel stuk dunner is en al doet de Latijnse titel anders vermoeden, dit boek is wel bedoeld voor het gewone kerkvolk: de Magnalia Dei. Het verscheen in 1907 bij uitgeverij J.C. van Schenk Brill in Doesburg en ook uit de vorm waarin dat gebeurde, bleek dat het boek specifiek bedoeld was voor het gewone kerkvolk. Omdat in die tijd de aanschaf van een heel boek voor veel mensen een wel erg grote uitgave was, verscheen het werk in 27 afleveringen van elk 0,25. Zo konden arbeidersgezinnen ervoor sparen. In 1931 verscheen bij uitgeverij J.H. Kok in Kampen een herdruk in één band.

De ondertitel – Onderwijzing in de Christelijke religie naar Gereformeerde belijdenis – plaatst het boek in een lange gereformeerde traditie. Dat zit hem niet alleen in de verwijzing naar de gereformeerde belijdenis. De woorden Onderwijzing in de Christelijke religie zijn een letterlijke vertaling van de titel van een andere gereformeerde dogmatiek, die oorspronkelijk ook bedoeld was voor het gewone kerkvolk: de Institutie van Calvijn. De titel daarvan luidde in het Latijn immers voluit: Institutio Christianæ Religionis. Ook dat werd vroeger vertaald als: Onderwijzing in de Christelijke religie.

Het onderwijzen van het gereformeerde kerkvolk in de leer van de Bijbel, daar ging het Calvijn om en daar ging het Bavinck om. De Magnalia Dei is dan ook veel meer dan een uitgebreide samenvatting van zijn Gereformeerde Dogmatiek. Zoals hij zelf in zijn voorwoord schrijft, is dit boek bedoeld om de gewone gelovige te helpen het geloof in God te zien als een bron van vreugde en geestdrift. Hij wil de lezer helpen om in het gewone leven van elke dag Gods grote werken – de Magnalia Dei dus – te bewonderen, te aanbidden en te verkondigen.

Daarbij gaat Bavinck in op actuele vragen. Bij de tijd blijven was voor Bavinck belangrijk. Niet voor niets bestempelt hij in zijn voorwoord eerdere overzichten van de geloofsleer als verouderd en daarom onbruikbaar. Niet meer tot nieuw leven te brengen, noemt hij ze. Dat werpt natuurlijk de vraag op wat hij er dan van gevonden zou hebben dat ik nu een poging doe om zijn werk wel tot nieuw leven te brengen. Maar ik denk dat je hierbij onderscheid mag maken tussen vorm en inhoud. De vorm, de taal, van Bavinck is inmiddels verouderd. Maar zijn inhoud nog niet. Dat Bavinck nu zo populair is juist bij moderne gereformeerden overal ter wereld, bewijst het.

Juist doordat Bavinck zo modern wilde zijn en meer dan veel anderen inging op de vragen die in zijn tijd opkwamen, is hij nu nog steeds actueel. Hij plaatst de gereformeerde leer nadrukkelijk tegenover de opkomende evolutieleer, die God buiten de werkelijkheid plaatst, alles toeschrijft aan toeval, en waarheid en moraal relatief maakt. Nu wij ruim een eeuw verder zijn, zien we meer van waar dat alles toe leidt. Maar we worden er ook gemakkelijker in meegezogen. En dan kan een scherpe vooruitziende blik van honderdvijftien jaar terug ons goed helpen om onze eigen tijd van een afstandje te bezien en zo scherper en helderder te krijgen wat waarheid en wat leugen is. En daarom denk ik dat een hertaling van dit boek van Bavinck even zinvol kan zijn als het schrijven van een nieuw, eigentijds overzicht van de gereformeerde leer.

De komende tijd zal ik, net als ik met mijn vertaling van Calvijns Institutie deed, mijn hertaling van Bavincks Magnalia Dei paragraaf voor paragraaf op deze website plaatsen. Daarnaast is er nu al een gedrukte en een e-bookversie verkrijgbaar.

Bestellen?

Reageren

Schrijf hier je reactie.
Vul hier alsjeblieft je naam in