Majoor Frans hertaald

Nieuw: een hertaling door mij van de negentiende-eeuwse roman Majoor Frans van A.L.G. Bosboom-Toussaint over een arme jonker die een grote erfenis krijgt, maar dan wel moet trouwen met zijn vrijgevochten achternicht.

0
271
Een stapeltje pas gedrukte exemplaren van Majoor Frans.

Een jaar of dertien, veertien zal ik geweest zijn, toen ik tussen een stapel boeken die mijn moeder van haar ouders had meegenomen een boek ontdekte dat mij nogal intrigeerde. Het was een oud boek. Een ouderwets boek. Lange ingewikkelde zinnen, vreemde woorden. Maar onwillekeurig begon ik te lezen en het boeide me. Het was een verhaal uit een lang vervlogen tijd, maar over menselijke worstelingen en emoties die weerklank vonden in mijn gevoelige pubergemoed en tegen dat het verhaal uit was, was ik tot tranen toe geroerd.

Dat was mijn eerste kennismaking met negentiende-eeuwse literatuur in het algemeen en met Majoor Frans in het bijzonder. De kennismaking was het begin van een blijvende liefde. Ik heb sindsdien heel wat romans van negentiende-eeuwse schrijvers verslonden, Nederlandse en Engelse, maar Majoor Frans heeft altijd een speciaal plekje in mijn hart gehouden.

Nu heeft de Nederlandse literatuur uit de negentiende eeuw niet veel romans opgeleverd die ook nu nog een breed publiek zouden kunnen aanspreken. Wij hebben geen Jane Austen, geen Brontë-sisters, geen Charles Dickens gehad, die ook nu nog over de hele wereld gelezen worden en van wie bepaalde boeken elke zoveel jaar opnieuw verfilmd worden. Maar als er één Nederlandse roman uit de negentiende eeuw is die naar mijn idee nog altijd een breed lezerspubliek verdient, dan zou dat best eens Majoor Frans kunnen zijn.

A.L.G. Bosboom-Toussaint

Anna Louisa Geertruida (Truitje) Bosboom-Toussaint (1812-1886) schreef het boek bijna anderhalve eeuw geleden, in 1874. Ze was toen al jaren lang een bekend schrijfster van historische romans. In 1840 was ze doorgebroken met Het Huis Lauernesse, een roman over de tijd van de Reformatie in de zestiende eeuw. Pas op latere leeftijd ging ze ook over haar eigen tijd schrijven, met Majoor Frans als bekendste resultaat.

Het verhaal

Het verhaal gaat over Leopold van Zonshoven, een arme jonker die zuinig moet leven. Op een dag blijkt hij opeens de universele erfgenaam van een onbekende, maar steenrijke oudtante. Alleen, deze tante Sophie wil dat hij trouwt met zijn achternicht Francis Mordaunt. En deze freule staat bekend als een eigenzinnige feeks, een manwijf met ruwe manieren. Ze luistert naar de bijnaam Majoor Frans en er is één ding dat ze absoluut niet wil: haar vrijheid opgeven door te trouwen. Maar Leopold laat zich niet afschrikken. Hij doet een serieuze poging de majoor te ontwapenen en het hart van de freule te winnen.

Majoor Frans is wel gezien als een eerste feministische roman, maar het feminisme wordt er juist in bekritiseerd. Majoor Frans pleit niet voor het opheffen van de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen, maar wel voor wederzijds respect. Het boek verheerlijkt niet de onafhankelijkheid van vrouwen, maar tekent het ideaal van een huwelijk waarin een vrouw zich veilig kan schikken onder een man die haar liefheeft en hoogacht.

In onze tijd is dat veelal een vreemd ideaal geworden. Toch geloof ik dat het ook in onze tijd nog velen aanspreekt. Het is immers geen ander ideaal dan dat van bijvoorbeeld Jane Austens Elizabeth Bennet en haar mr. Darcy, die in onze tijd nog vele fans hebben. Maar waar negentiende-eeuws Engels voor mensen uit onze eeuw nog vrij gemakkelijk te lezen is, ligt dat voor het Nederlands uit die tijd echt anders. Om Majoor Frans weer een breder publiek te geven, is een hertaling daarom geen overbodige luxe. Al weer vele jaren geleden ben ik daar uit liefhebberij eens aan begonnen. Maar er kwamen steeds andere dingen tussendoor. Het werk heeft soms jaren lang stil gelegen. Toch is het me uiteindelijk gelukt om het te voltooien.

De hertaling

Ik ben verder gegaan dan alleen het moderniseren van de spelling en het vervangen van woorden die in onze tijd onbekend geworden zijn. Mijn uitgangspunt was dat de tekst zich moest laten lezen alsof het boek in onze tijd geschreven had kunnen zijn, terwijl er aan de andere kant in het taalgebruik nog voldoende negentiende-eeuwse sfeer moest overblijven om te blijven ervaren dat het echt een verhaal uit die tijd is.

Daarom heb ik veel verouderde woorden vervangen, zinnen drastisch ingekort, de zinsbouw aangepast aan wat in onze tijd gebruikelijk is en anderstalige woorden en zinnen vertaald, behalve dan die in het Engels. Ook heb ik veel historische en literaire verwijzingen en citaten verwijderd die in onze tijd niet meer algemeen bekend zijn. Maar dat is dan ook het enige dat ik verwijderd heb. Het verhaal zelf heb ik niet ingekort. En bij alle aanpassingen ben ik heel voorzichtig te werk gegaan. Alsof het een historisch schilderij is, heb ik in meerdere rondes als het ware laag voor laag aan stof, vuil en vernis van de tekst geschraapt tot er een naar mijn idee weer stralend kunstwerk tevoorschijn is gekomen. Ik geef meteen toe dat ik vast en zeker hier en daar keuzes gemaakt heb die te betwisten en misschien zelfs te betreuren zijn. Vertalen is kiezen en hertalen niet minder.

Maar, beste lezer, als het resultaat ervoor zorgt jij dit boek met veel plezier leest, dan ben ik tevreden! Dus aarzel niet, maar bestel nu jouw exemplaar via de links hieronder. Je kunt kiezen uit een paperback of een e-book.

Reageren

Schrijf hier je reactie.
Vul hier alsjeblieft je naam in