De koraalbewerking over Vater unser im Himmelreich (BWV 682) van Johann Sebastian Bach, gespeeld op het orgel van de Grote of Sint-Michaëlskerk in Zwolle (via Hauptwerk).
Führ uns, Herr, in Versuchung nicht,
wenn uns der böse Geist anficht
zur linken und zur rechten Hand
hilf uns thun starken Widerstand,
im Glauben fest und wohlgerüst’t
und durch des heilgen Geistes Trost.
Dit is de langste koraalbewerking uit de Clavier-Übung III en juist in deze heeft Bach zijn handtekening gezet: de pedaalpartij biedt in het hele stuk weinig anders dan een ondersteuning in vooral achtste noten. Maar in één maat is dat anders. Daar verschijnt opeens een motief uit de begeleiding in het pedaal. Dat is in maat 41: J+S+B+A+C+H=41.
Dat motiefje is maar een klein fragment uit een enorm grillige begeleiding. Het lijkt erop dat Bach hier verwijst naar de slang die Adam en Eva verleidde in het paradijs. Want deze bewerking past vooral bij het zevende couplet van Luthers berijming van het Onze Vader, waar we bidden of God onze niet in verzoeking wil brengen. In regel drie gaat het daar over de linker- en de rechterhand. Bach laat hier de melodie klinken als canon in beide handen, waarbij beide handen ook nog eens, om en vaak dwars door die melodie heen, de grillige, slangachtige begeleiding spelen, vol sprongen, ritmische wisselingen, polyritmiek en chromatiek.
Dat het idee van die linker- en rechterhand cruciaal is, blijkt wel als we nog eens naar maat 41 kijken: juist daar waar Bachs handtekening staat, komen in de melodiecanon de woorden ‘linken’ en ‘rechten’ vrijwel samen. In de rechterhand valt het woord ‘rechten’ in maat 41 en 42, terwijl in de linkerhand het woord ‘linken’ in maat 41 viel.
Het resultaat van dit alles is een van Bach mooiste en meest indrukwekkende koraalbewerkingen, maar wel één waarbij de melodie nauwelijks te volgen is en die bovendien heel lastig te spelen is.
Registratie:
Rugwerk: Praestant 8′, Roerfluit 8′, Tremulant
Bovenpositief: Viola 8′, Holpijp 4′, Viola di Gamba 8′
Pedaal: Subbas 16′, Octaav 8′
Tremulant
