De koraalbewerking over Erbarm dich mein, o Herre Gott (BWV 721) van Johann Sebastian Bach, gespeeld op het orgel van de Grote of Sint-Michaëlskerk in Zwolle (via Hauptwerk).
Erbarm dich mein, o Herre Gott,
Nach deiner großn Barmherzigkeit.
Wasch ab, mach rein mein Missetat,
Ich kenn mein Sünd, und ist mir leid.
Allein ich dir gesündigt hab,
Das ist wider mich stetiglich;
Das Bös vor dir nicht mag bestahn,
du bleibst gerecht, ob du urteilst mich.
Deze lutherse versie van Psalm 51 heeft Bach bewerkt met een begeleiding van continue achtsten-beweging van akkoorden onder een melodie in halve noten. Het is een vrij bekend werk van Bach, maar dan wel in een andere vorm dan ik het nu speel. Vaak wordt het namelijk uitgevoerd met een uitkomende stem voor de melodie en de laagste noten van de akkoorden in het pedaal. Zo is het stuk sinds de negentiende eeuw uitgegeven en zo zijn generaties ermee opgegroeid.
Maar ik speel het anders. Want moderne uitgaven geven aan dat dit stuk manualiter bedoeld is, gewoon met beide handen op één klavier, zonder pedaal. En eerlijk gezegd vind ik dat ook veel mooier. Want nu krijgen de akkoorden alle ruimte om het stuk te kleuren. Elke noot doet er dan toe en dat moet je als speler ook laten horen door op de juiste plekken extra accenten te leggen.
Speel je het op de andere manier, dan eisen de melodie en de bas zoveel aandacht op, dat de tussenliggende stemmen verworden tot enkel opvulling. Dan wordt het een simpel trucje dat je op elk lied kunt toepassen. En dat hebben velen dan ook gedaan.
Overigens moet ik bekennen dat ik ook de manualitervorm wel eens gebruikt heb voor een bewerking over Psalm 70.
Registratie:
Bovenpositief: Viola 8′
Borstwerk: Fluitgedekt 8′, Regaal 8′
Bovenpositief+Borstwerk, Tremulant
Beste Gerrit, manuauliter klinkt het inderdaad prachtig. Een vraag: in welke toonsoort staat dit stuk nu, 2 kruizen is D gr en B klein ….. ?
Jan Willem
Het aantal kruisen vooraan is niet bepalend. Je ziet wel vaker dat er minder kruisen of mollen staan dan je op grond van de toonsoort zou verwachten. Die extra kruisen of mollen worden dan gewoon aangegeven op het moment dat ze voorkomen.
Hier is de toonsoort fis. Groot of klein? Het slotakkoord is in fis groot (met een ais dus), maar ook dat zegt niets. Andere fis-akkoorden hebben gewoon een a. Fis klein dus.
Maar dan zou je 3 kruisen verwachten: fis cis en gis. Echter, de gis komt in het stuk maar weinig voor. Hoe zit dat? Deze melodie staat niet in een gewone kleine terts toonsoort, maar in een kerktoonsoort (of beter: modus). Het is melodie in de frygische modus, net als een aantal bekende psalmmelodieën, zoals psalm 51, 63 en 132.