Om te kunnen schrijven heb ik inspiratie nodig. En dat zullen vrijwel alle schrijvers mij nazeggen. Zonder inspiratie zit je zomaar minuten of uren naar je scherm te turen zonder dat er woorden verschijnen. Een writersblock heet dat.

Trouwens, niet alleen schrijvers hebben behoefte aan inspiratie. Dat geldt eigenlijk voor iedereen die op een of andere manier creatief bezig is. Je hebt ideeën nodig. En die zijn meestal niet op commando beschikbaar. Die moet je krijgen.

Nu kun je het krijgen van ideeën wel op allerlei manieren stimuleren. Maar het houdt toch altijd iets ongrijpbaars. Soms zelfs iets raadselachtigs. Er valt je soms zomaar iets in, zonder dat je zelf weet daar dat opeens vandaan komt. Vandaar het woord inspiratie. Dat woord geeft aan dat je ideeën van buiten jezelf komen.

Ze worden je ingeblazen of ingefluisterd.

Dat is wat het woord inspiratie letterlijk betekent. Het woord inspiratie heeft dan ook alles te maken met God. Of beter: met Gods Geest. Want als ideeën niet van mensen zelf komen, kunnen ze alleen maar bij God vandaan komen. En het is Gods Geest die in mensen werkt en hen dingen in gedachten brengen. Hij is het die ideeën inblaast of influistert.

Oké, nu vergeet ik voor het gemak even de duivel, die mensen op verkeerde ideeën brengt. Het gaat nu immers om goede ideeën. Creatieve ideeën. Daar gebruiken we het woord inspiratie voor.

Ook ongelovigen doen dat. En natuurlijk bedoelen ze dan niet dat hun ideeën van God komen. Het gaat hun slechts om het ongrijpbare van het creatieve proces, dat voor een groot deel plaatsvindt in ons onderbewustzijn. Met inblazen of influisteren heeft dat eigenlijk niets meer te maken. Hooguit voelt het soms zo.

Het gevolg is wel dat het woord inspiratie gedevalueerd is. Het is net als met woorden als creëren en scheppen. Wij gebruiken die voor alles waarbij mensen iets maken. Dat kan hoogstaande kunst zijn, maar dat hoeft niet. Maar letterlijk betekenen die woorden: iets maken uit niets. Wij mensen kunnen dat helemaal niet. God alleen kan dat. Toch gebruiken we die woorden dagelijks voor menselijk handelen.

Zo is het ook met het woord inspiratie. In het dagelijks spraakgebruik heeft het een andere betekenis gekregen dan de oorspronkelijke betekenis. Ook onder christenen. Dat is niet erg. Maar als je dat niet beseft, kan dat tot spraakverwarring leiden.

Een gevaarlijke spraakverwarring.

Wat is namelijk het geval? Oorspronkelijk bedoelen we als christenen met het woord inspiratie iets heel specifieks. Het gaat dan om het ontstaan van de Bijbel. De Bijbel is door de Heilige Geest geïnspireerd. Dat wil zeggen dat de Heilige Geest ervoor gezorgd heeft dat in de Bijbel precies dat staat wat Hij wil dat er staat. Het maakt niet uit of dat gebeurd is op een directe of op een indirecte manier. Of de Geest de boodschap nu dicteerde of doorgaf via visioenen, of dat de Geest de schrijver simpelweg op een verborgen manier leidde in zijn schrijfproces – in de Bijbel staat precies wat God wil dat er staat.

En daardoor is de Bijbel Gods eigen Woord. Elk woord, ja elke punt of komma in de Bijbel – in de originele grondtekst dan – is door Gods Geest geïnspireerd. En daarom is de Bijbel betrouwbaar. Onfeilbaar.

Dat is dus de eigenlijke betekenis van inspiratie. Maar wat nu als je dat niet beseft? Wat als je bij het woord inspiratie alleen denkt aan hoe we dat woord gebruiken in het dagelijks spraakgebruik?

Ik zie om mij heen dat steeds meer christenen op dit punt in verwarring raken. Ze verbinden inspiratie nog wel met Gods Geest. Maar ze vullen dat verkeerd in.

En vaak heeft dat twee consequenties.

  • Ze denken te min van de Bijbel.
  • Ze denken te hoog van zichzelf.

Doordat ze inspiratie zien als iets dat vergelijkbaar is met het gewone creatieve proces dat mensen dagelijks zelf meemaken, verliezen ze het zicht op de onfeilbaarheid van Gods Woord. De Bijbel wordt dan een boek gemaakt door mensen. Weliswaar heeft de Geest hen daarbij geholpen. Daardoor staan er ook woorden van God in de Bijbel. Maar niet alles in de Bijbel is Gods Woord. En dus de Bijbel niet langer onfeilbaar. Want mensen maken fouten.

Dat er zo met de Bijbel wordt omgegaan, zie je bijvoorbeeld in de discussie over de vrouw in het ambt. Gereformeerde theologen doen over het algemeen nog wel hun best om te bewijzen dat het openstellen van de ambten voor vrouwen niet ingaat tegen wat bijvoorbeeld de apostel Paulus geschreven heeft. Maar gewone gereformeerde kerkgangers hebben daar vaak helemaal geen boodschap aan. Er zijn er heel wat die simpelweg stellen: Paulus was ook maar een mens. Natuurlijk, hij was geïnspireerd door de Geest. Maar daarom kan hij zich toch ook wel eens vergist hebben?

Vaak wordt er dan een link gelegd met de leiding van Geest in ons eigen leven.

Wij hebben immers zelf ook de Geest gekregen? Toch vergissen we ons nog vaak genoeg. Dus waarom de Bijbelschrijvers dan niet?

Zo wordt de inspiratie van de Schrift dus naar beneden gehaald en op hetzelfde niveau gezet als het werk van de Geest in ons als gewone gelovigen. Maar het omgekeerde gebeurt ook. Het werk van de Geest in ons wordt zo sterk opgehemeld, dat het soms net lijkt alsof wij als christenen ons niet meer kunnen vergissen. Als de Geest ons maar leidt. Als je maar door de Geest laat leiden.

Ook dat zie je in de discussie over de vrouw in het ambt. Paulus dacht er anders over dan wij. Maar waarom zouden wij het mis hebben? Wij worden toch ook geleid door de Geest? Misschien zien wij het nu wel beter dan Paulus toen.

En zo kun je soms ook horen zeggen dat christelijke schrijvers en dichters van nu ook door de Geest geïnspireerd zijn. Waarom zou je meer waarde hechten aan Psalmen dan aan gezangen? Die gezangen zijn ook geïnspireerd! hoor je soms zeggen. Anderen verklaren een bepaalde Bijbelvertaling – de Statenvertaling – heilig, alsof alleen die vertaling Gods Woord bevat en evenveel gezag heeft als de grondtekst.

Maar als we zo denken, wat gaat er dan fout? We zien het verschil niet meer tussen inspiratie en illuminatie. Wat inspiratie is, heb ik hierboven uitgelegd. Het is het door de Geest geleide proces dat ons een onfeilbare Bijbel heeft opgeleverd. Maar de leiding van de Geest in ons is iets anders.

Dat noemen we geen inspiratie, maar illuminatie.

Het woord illuminatie betekent verlichting. De Geest geeft licht.

Ook Gods Woord geeft licht. Maar zondige mensen zijn van nature blind. Ze zien dat licht niet. Als je zonder Gods Geest de Bijbel leest, begrijp je niet wat je leest. Laat staan dat je het gelooft. Maar als Gods Geest in je hart komt, worden je ogen geopend. Dan zie je wat er werkelijk staat. Dan ga je begrijpen wat je leest. Of wat je zondags hoort als de dominee preekt.

Dat is verlichting.

Verlichting door de Geest zorgt er ook voor dat dominees goede preken kunnen maken. Dat ze de Bijbel kunnen uitleggen aan hun gemeente. En dat wij dat allemaal kunnen aan onze kinderen en aan elkaar. En ook dat christelijke dichters mooie gezangen kunnen dichten en dat christelijke schrijvers goede boeken kunnen schrijven. Kortom, al het uitleggen en toepassen van de Bijbel en alle creatieve producten die daaruit voortkomen zijn te danken aan de verlichting door de Geest.

Maar verlichting is geen inblazing. Illuminatie is geen inspiratie.

Verlichting door de Geest geeft ons geen nieuwe, betere inzichten dan Paulus of andere Bijbelschrijvers. Verlichting door de Geest voorkomt ook niet dat we fouten maken. Preken zijn niet onfeilbaar. Gezangen zijn niet gelijk te stellen aan Gods eigen Woord in de Psalmen. En ook Bijbelvertalingen bevatten fouten. Zelfs de Statenvertaling.

Niets wat mensen maken, is volmaakt. We kunnen wel spreken over inspiratie. Maar het is geen inspiratie. We kunnen wel spreken over creaties of scheppingen. Maar dat zijn het niet. Trouwens, ook het dagelijks gebruik van díe woorden leidt tegenwoordig tot spraakverwarring. Dat scheppen iets maken is uit niets, beseffen steeds minder mensen. Ook steeds minder christenen. En ik vermoed dat dat een van de redenen is waarom steeds minder christenen er moeite mee hebben om Gods scheppingswerk te zien als een langdurig proces van evolutie.

Niet meer gebruiken dan, zulke woorden?

Dat zou ik toch jammer vinden. Want juist het creatieve denkvermogen van mensen laat zien dat wij geschapen zijn naar Gods beeld. Hij heeft ons geschapen als creatieve wezens. Hij heeft in ons het verlangen gelegd om mooie en nuttige dingen te bedenken en te maken. Om ideeën om te zetten in tekst, muziek, beeld of techniek. En het ongrijpbare, soms raadselachtige van dat proces laat juist zo mooi zien hoe complex en weergaloos mooi de mens zelf in elkaar steekt.

Woorden als creëren, scheppen en ook inspiratie verwijzen dus naar de schepper zelf.

Maar dan moet je dat wel beseffen en erkennen.

Reageren

Schrijf hier je reactie.
Vul hier alsjeblieft je naam in