Ik stam af van Reinoud III van Gelre

Reinoud de Dikke of de Vette werd hij genoemd. Dat zat zo: tien jaar lang zat hij gevangen. Toen hij eindelijk zijn cel mocht verlaten, paste hij niet meer door de deur. De deuropening moest met breekwerk vergroot worden om de hertog van Gelre uit zijn cel te krijgen.

Maar hoe was hij daar terecht gekomen? Als oudste zoon was Reinoud III, tien jaar oud nog maar, in 1343 de wettige opvolger van zijn vader Reinoud II als hertog van Gelre en graaf van Zutphen. Hij kreeg echter te maken met een verdeeld hertogdom. Twee partijen, de Van Heeckerens en de Van Bronkhorsten, streden om de macht. Reinoud koos voor de Van Heeckerens, maar de Van Bronkhorsten wisten zijn jongere broer Eduard aan hun kant te krijgen. Het gevolg was de tien jaar durende Gelderse Broederstrijd tussen Reinoud en Eduard. Bij het beleg van Tiel, in 1361, wist Eduard Reinoud gevangen te nemen. Van 1361 tot 1366 zat hij opgesloten op kasteel Rosendael en van 1366 tot 1371 op kasteel Nijenbeek bij Voorst.

Ondertussen regeerde Eduard als hertog van Gelre. Maar in 1371 schoot Eduard zijn zwager Willem II van Gulik te hulp in de Slag bij Baesweiler tegen de hertog van Brabant. De slag werd gewonnen, maar toen Eduard na afloop moegestreden neer zonk op een boomstronk en het vizier van zijn helm opende om vrijer te kunnen zien en ademen, werd hij alsnog getroffen door een pijl. Die was, zo gaat het verhaal, afgeschoten door iemand uit zijn eigen Gelderse leger, een aanhanger van de Van Heeckerens en dus van Reinoud.

Eduard stierf twee dagen later, zonder wettige nakomelingen, en daarom zat er niets anders op dan Reinoud uit zijn cel te breken en hem opnieuw te erkennen als hertog. Maar of hij in zijn gevangenschap nu te dik was geworden door te veel eten en te weinig beweging of juist aan hongeroedeem leed, hij was in elk geval sterk verzwakt en hield het slechts drie maanden vol. Toen stierf ook hij.

Ook Reinoud had geen wettige nakomelingen. Met hem stierf het huis Wassenberg uit. Na opnieuw een oorlog ging het hertogdom naar Willem III van Gulik, de zoon van Reinouds halfzus Maria. Reinoud had echter wel een buitenechtelijke zoon: Jan (of Johan). Deze Jan werd door zijn vader nog in 1371 beleend met de burcht van Hattem. Vermoedelijk had Reinoud die burcht zelf rond 1550 gebouwd. Hoewel Jan nu dus heer van Hattem was, bleef hij echter niet in Hattem wonen, maar vestigde hij zich in de Betuwe. De heerlijkheid Hattem verkocht hij in 1421, maar zijn nakomelingen bleven de naam van Hattem voeren.

Via deze Jan van Hattem stamt mijn opa Dirk de Leeuw af van Reinoud III van Gelre. En vanaf Reinoud III lopen er diverse lijnen naar Karel de Grote, die bovendien erg interessant zijn. Zijn grootvader Reinoud I was bijvoorbeeld getrouwd met Margaretha van Vlaanderen, een dochter van Gwijde van Dampierre, de graaf van Vlaanderen die voorkomt in De Leeuw van Vlaanderen van de negentiende-eeuwse schrijver Hendrik Conscience. Ooit las ik dat boek voor mijn literatuurlijst Nederlands. Andere dochters van graaf Gwijde waren getrouwd met graaf Floris V van Holland – die van het Muiderslot – en hertog Jan I van Brabant.

Maar nog interessanter zijn de lijnen die lopen via de moeder van Reinoud III. Dat was Eleonore van Engeland, een dochter van koning Edward II van Engeland en Isabella van Frankrijk, die op haar beurt weer een dochter was van koning Filips IV van Frankrijk. Via haar blijk ik dus af te stammen van heel veel bekende personen uit de Europese geschiedenis. Bovendien geldt als vuistregel: hoe hoger in rang, hoe meer gegevens en dus hoe zekerder de afstammingslijnen zijn. Dat is belangrijk, omdat dat enigszins tegenwicht biedt tegen die andere vuistregel: hoe langer geleden, hoe minder gegevens en dus hoe meer onzekerheid.

Ik zal nu hieronder een lijn geven van Karel de Grote naar mijn opa Dirk de Leeuw die loopt via een aantal Frankische koningen, graven van Vlaanderen en koningen van Engeland en dan via Reinoud III van Gelre en Jan van Hattem van de hoge adel overgaat op gewone burgers.

1. Karel I de Grote (748-814), koning der Franken en keizer van het Heilige Roomse Rijk
2. Lodewijk I de Vrome (778-840), koning der Franken en keizer van het Heilige Roomse Rijk
3. Karel II de Kale (834-877), koning der Franken en keizer van het Heilige Roomse Rijk
4. Judith der Franken (844-ca. 870)
5. Boudewijn II de Kale (ca. 865-918), graaf van Vlaanderen
6. Arnulf I de Grote (ca. 889-965), graaf van Vlaanderen
7. Boudewijn III (ca. 940-962), graaf van Vlaanderen
8. Arnulf II (ca. 961-988), graaf van Vlaanderen
9. Boudewijn IV (ca. 975-1035), graaf van Vlaanderen
10. Boudewijn V (ca. 1013-1067), graaf van Vlaanderen
11. Mathilde van Vlaanderen (ca. 1032-1083). Zij was getrouwd met Willem I de Veroveraar (1027-1087), hertog van Normandië en, nadat hij het veroverd had, koning van Engeland. Ook van hem stam ik af, want uit dit huwelijk werd geboren:
12. Hendrik I (ca. 1070-1135), koning van Engeland
13. Mathilde van Engeland (1102-1167)
14. Hendrik II (1133-1189), koning van Engeland
15. Jan I zonder Land (1167-1216). Shakespeare schreef een toneelstuk over hem, evenals over zijn ouders broer en voorganger, koning Richard I Leeuwenhart. Zelf ken ik hen beiden vooral uit de roman Ivanhoe van Sir Walter Scott, over de tijd dat Jan probeerde de macht van Richard over te nemen. Nog een broederstrijd dus. Onvergetelijk is de scène uit een BBC-verfilming uit de jaren ’90, waarin beide broers door hun moeder, Eleonore van Aquitanië, op hun nummer worden gezet. Het schijnt ook aan haar te danken te zijn dat Richard uiteindelijk zijn broer Jan toch tot zijn erfgenaam benoemde. Ik zou liever afstammen van Richard, bekend om zijn moed, humor en dichterlijke gaven, dan van de verraderlijke onderkruiper Jan, die tegen zijn broer in opstand kwam terwijl die op kruistocht was en later als koning zelfs zijn eigen leenmannen zo ontrouw was dat ze hem dwongen tot het uitvaardigen van de beroemde Magna Carta, waarin voor het eerst in de geschiedenis gedetailleerd werd vastgelegd hoe de absolute macht van een koning beperkt werd. Maar je hebt je voorouders nu eenmaal niet voor het uitkiezen. En wellicht ben ik bevooroordeeld door het verhaal van Scott.
16. Hendrik III (1207-1272), koning van Engeland
17. Eduard I (1239-1307), koning van Engeland
18. Eduard II (1284-1327), koning van Engeland
19. Eleonore van Engeland (1318-1355)
20. Reinoud III (1333-1371), hertog van Gelre
21. Jan (voor 1371-na 1421), heer van Hattem
22. Barthold van Hattem (ca. 1420)
23. Willem van Hattem (voor 1468-ca. 1513)
24. Gerrit van Hattem (voor 1490-ca. 1543)
25. Dirk van Hattem (ca. 1525-ca. 1590)
26. Bart van Hattem (ca. 1555-na 1619)
27. Dirk Bartens van Hattem (ca. 1600-ca. 1665)
28. Elisabeth van Hattem (1643-na 1715)
29. Joanna van Westrenen (1667-1760)
30. Pieter Nachenius (1703-1780)
31. Cornelis Nachenius (1736-1810)
32. Cornelia Nachenius (1783-1826)
33. Dirk Pieterszn de Vor (1809-1876)
34. Cornelia de Vor (1852-1933)
35. Johannes Floris de Leeuw (1880-1968)
36. Dirk de Leeuw (1915-1985), mijn opa.

Zelf ben ik dus generatie 38. De lijn van Karel de Grote naar Jan van Hattem is zo goed als zeker en die van Elisabeth van Hattem naar mij ook. Enige onzekerheid bestaat er over het gedeelte tussen Jan van Hattem en Elisabeth van Hattem. Dat zij van hem afstamt is wel zeer waarschijnlijk, maar de precieze lijn is minder zeker. Door gebrek aan bronnen moest er wel wat gereconstrueerd worden op basis van hypotheses. Ik heb dat niet zelf gedaan, maar heb het overgenomen uit gegevens van anderen die her en der op internet staan.