Drie-eenheid – wat is het wel en wat is het niet?

4
3580
Schild van de drie-eenheid
Dit klassieke schema laat zien wat de drie-eenheid inhoudt: Vader, Zoon en Geest zijn drie verschillende, zelfstandige personen. De een is niet de ander. Maar alle drie zijn ze wel, ieder voor zich, de ene God. Niet maar een stukje van die God, maar de hele God.

Christenen kunnen niet rekenen. God de Vader is God, zeggen ze. En God de Zoon is God. En God de Heilige Geest is ook God. Dat zijn dus drie Goden. Maar toch zeggen christenen dat er maar één God is. 1+1+1=1? Dat is natuurlijk onzin.

O ja?

De grote vraag is natuurlijk: wat bedoelen christenen precies als ze zeggen dat de Vader, de Zoon en de Heilige Geest alle drie God zijn en dat er toch maar één God is?

Ik vrees dat veel christenen dat zelf niet eens weten. De term drie-eenheid kent iedereen. Maar wat het precies inhoudt? Er bestaan veel misverstanden.

In het kort komt het hierop neer: de Bijbel leert ons dat er maar één God is. Deze God heeft alles geschapen wat er bestaat. Maar deze God heeft ook een Zoon: Jezus Christus. En die is zelf ook God. Jezus Christus was God en kwam naar de aarde om mens te worden. Als God en mens heeft Hij voor onze zonden betaald. Vervolgens ging Hij terug naar de hemel, maar Hij stuurde de Heilige Geest. Ook die is God.

Maar hoe kan dat nu: Vader, Zoon en Geest zijn alle drie God. En toch is er maar één God? Is dat niet in strijd met alle logica?

Vlag?

Vaak wordt door christenen dan het beeld van de Nederlandse vlag gebruikt. Die bestaat uit drie banen: rood, wit en blauw. En die drie banen vormen samen één vlag. Zo zouden ook de Vader, de Zoon en de Geest als drie personen samen één God vormen. Niets tegenstrijdigs aan.

Maar is dat een adequate vergelijking? Nee.

Neem maar eens één van de drie banen van de vlag apart. Heb je dan de hele vlag? Nee. Maar als je Vader, Zoon of Geest apart neemt, heb je dan de hele God? Ja.

Gods wezen kan niet gedeeld worden. Het is niet zo dat de Vader, de Zoon en de Geest ieder een deel van Gods wezen hebben. Nee, ze hebben ieder voor zich héél Gods wezen. Terwijl de banen van de vlag ieder maar een stukje van de vlag vormen.

Toen Jezus op aarde rondliep, liep daar niet een stukje van God. Nee, daar liep God zelf! En als je Geest in je hart woont, woont daar niet een stukje van God. Nee, dan woont God zelf in je hart.

Water?

Maar dan een ander beeld dat ook vaak door christenen gebruikt wordt: water. Water komt, afhankelijk van de temperatuur, voor in drie verschijningsvormen: vloeibaar, vast of gasvormig. Immers, als water bevriest, wordt het ijs. En als het verdampt, wordt het waterdamp. En zo zou ook God zich op drie verschillende manieren manifesteren: als Vader, Zoon of Geest.

Er is ook nog een andere vergelijking die op hetzelfde neerkomt: een acteur die drie verschillende rollen speelt. Hij speelt drie personages. Maar het is dezelfde acteur.

Zijn dit dan een adequate vergelijkingen? Nee, ook niet.

Weliswaar erken je met deze vergelijkingen dat Vader, Zoon en Geest elk heel Gods wezen hebben. Maar er ontstaat nu een ander probleem: er is geen verschil meer tussen Vader, Zoon en Geest. Want als je ijs laat ontdooien of water laat verdampen, houdt je exact hetzelfde water. Alleen de vorm verschilt. En zo is het ook met die ene acteur. Maar de Vader is niet de Zoon, de Zoon is niet de Geest en de Geest is niet de Vader. Het zijn niet drie verschillende personages van één persoon. Het zijn wel degelijk drie verschillende personen.

Toen Christus aan het kruis hing, hing daar niet de Vader of de Geest. En als de Geest in je hart woont, woont daar niet de Vader of de Zoon.

Ongedeeld en onvermengd

Al deze beide vergelijkingen – de vlag en het water of de acteur – zijn dus onbruikbaar om uit te leggen wat de drie-eenheid inhoudt. God is niet te vangen in een beeld uit de geschapen wereld. De enige manier waarop je zulke beelden kunt gebruiken is om uit te leggen wat de drie-eenheid nu juist niet is: de drie personen zijn niet ieder een stukje van God en ze zijn ook niet eigenlijk één en dezelfde persoon, maar dan in verschillende verschijningsvormen.

Kritiekloos gebruik van zulke beelden leidt tot ketterij. Het idee dat God maar één persoon is die zich op drie manieren openbaart, is in wezen namelijk niets anders dan de ketterij van Sabellius. Die leefde rond het jaar 200. Dat was een eeuw eerder dan Arius, die ontkende dat de Zoon en de Geest God waren in dezelfde zin als de Vader dat is. Deze beide ketterijen werden in de vierde eeuw afgewezen in de Geloofsbelijdenissen van Nicea en van Athanasius.

De Geloofsbelijdenis van Athanasius zegt dan ook in artikel 4: je mag de personen niet vermengen en het wezen niet delen. En de Nederlandse Geloofsbelijdenis herhaalt dat in artikel 8: God is niet in drieën gedeeld. Vader, Zoon en Geest hebben ieder hun eigen ‘zelfstandigheid’, maar toch zo dat deze drie personen slechts één God zijn. Deze personen zijn zo van elkaar onderscheiden, dat ze niet gedeeld of onderling vermengd zijn.

Niet delen dus, zoals bij de banen van de vlag. En niet vermengen, zoals bij water, ijs en waterdamp dat alle drie eigenlijk gewoon hetzelfde water is.

Kortom: Vader, Zoon en Geest zijn inderdaad drie verschillende, zelfstandige personen. De een is niet de ander. Maar alle drie zijn ze wel, ieder voor zich, de ene God. Niet maar een stukje van die God, maar de hele God.

Is dat tegenstrijdig en onlogisch? Nee, het is een mysterie. Het is iets dat wij met ons beperkte verstand niet kunnen bevatten. Maar dat is iets anders dan een logische tegenstrijdigheid.

En om terug te komen op de rekensom van 1+1+1: Vader, Zoon en Geest zijn wel drie verschillende personen. Die kun je bij elkaar optellen en dan kom je dus op drie personen. Maar ze zijn niet drie verschillende Goden. Ze zijn wel ieder God, maar dezelfde God. Daar kun je dus géén optelsom van maken.

Rangorde

Maar nu is er nog één aspect van de drie-eenheid dat ik nog niet genoemd heb. Dat is de onderlinge verhouding tussen de drie personen.

Vader, Zoon en Geest zijn samen God. Ze delen de eigenschappen die bij het God zijn horen: ze zijn bijvoorbeeld alle drie eeuwig en almachtig en volmaakt wijs, rechtvaardig en goed. Je kunt dus niet zeggen dat één van drieën er eerder was dan een ander of dat één van drieën machtiger of wijzer is dan een ander. Ze zijn volstrekt gelijkwaardig.

Tegenwoordig wordt dat argument vaak gebruikt als argument voor de gelijkheid van mannen en vrouwen. De mens is immers als man en vrouw naar Gods beeld geschapen. Man en vrouw vormen als het ware een twee-eenheid die iets laat zien van Gods drie-eenheid. Man en vrouw zijn ook volstrekt gelijkwaardig, zonder verschil in gezag, functie of positie.

Maar vaak wordt dan vergeten dat Vader, Zoon en Geest zich wel degelijk op een speciale manier tot elkaar verhouden. Ze hebben wel degelijk ieder hun eigen functie en positie binnen de drie-eenheid. In zekere zin kun je zelfs spreken van een rangorde.

Uit de Bijbel blijkt namelijk dat de Vader op een bepaalde manier de oorsprong en het begin is. De Zoon is door de Vader ‘gegenereerd’ of ‘voortgebracht’, wat voor onbegrijpelijks dat in de context van de eeuwigheid ook inhoudt. Hij is Gods Woord en Gods wijsheid. De Geest is Gods kracht en macht en Hij ‘gaat van’ Vader en Zoon beiden ‘uit’.

In zekere zin zou je kunnen zeggen: de Vader neemt het initiatief, de Zoon maakt het plan en de Geest voert het uit. Of: de Zoon voert het uit door de kracht van de Geest.

Zo heeft God de aarde geschapen: de Vader sprak een Woord (de Zoon) en door de kracht (de Geest) van dat Woord ontstond alles wat geschapen is.

En zo werd Christus mens: de Vader stuurde Hem naar de aarde en door de kracht van de Geest nam Hij de menselijke natuur aan.

En zo woont Jezus ook in je hart. Hierboven zei ik: als de Geest in je hart woont, woont niet de Zoon in je hart. Toch zeggen christenen vaak: ik heb Jezus in mijn hart. En dat is geen onzin. Want de Geest is de Geest die van Vader en Zoon uitgaat. En de Zoon heeft deze Geest, na zijn Hemelvaart naar de aarde gezonden, voor de gelovigen. Daarom kun je toch zeggen dat Jezus in je hart woont: Hij woont daar namelijk door de kracht van zijn Geest.

En het is dankzij die Geest dat je als christen kunt geloven in niet te bevatten mysteries als de drie-eenheid.

Vond je dit artikel de moeite waard? Hij staat ook in een boekje samen met nog 10 andere blogs die je misschien wel wilt lezen. Misschien leuk om te hebben of om aan iemand anders cadeau te geven?

4 Reacties

  1. Hoi Gerrit,

    Mooie, heldere blog over de drie-eenheid. Mooie laatste zin ook!
    Ik ben bezig met een preek over NGB artikel 8 en googelde op ‘drie-eenheid’. De eerste hit was jouw blog. Meteen een mooie bondige samenvatting van wat ik in de literatuur ook zoal tegenkwam.

    Groeten en Gods zegen gewenst,
    Dirk Groeneveld

  2. citaat
    Uit de Bijbel blijkt namelijk dat de Vader op een bepaalde manier de oorsprong en het begin is. De Zoon is door de Vader ‘gegenereerd’ of ‘voortgebracht’, wat voor onbegrijpelijks dat in de context van de eeuwigheid ook inhoudt.

    waar staat dit nu weer?
    ben het verder wel eens, maar
    waar staat de uitdrukking God de Zoon? lees alleen de Zoon van God
    grt.

    • De uitdrukking ‘God de Zoon’ staat zo niet letterlijk in de Bijbel, maar dat de Zoon zelf God is, valt wel heel duidelijk uit de Bijbel op te maken, bijvoorbeeld uit het begin van het Johannes-evangelie. De term ‘gegenereerd’ is ook mee op dat gedeelte gebaseerd. De Zoon wordt daar het Woord genoemd. ‘Woord’ impliceert dat het door iemand wordt voortgebracht, immers een woord wordt gesproken. Tegelijk staat er dat dat Woord God is en eeuwig is.

      Als je meer wilt weten, zou je kunnen beginnen bij hoofdstuk 1.13 uit de Institutie van Calvijn. Vanaf paragraaf 1.13.17 gaat het daar over het God zijn van de Zoon: https://www.gerritveldman.nl/1-13-7-het-woord-van-god-is-de-zoon-van-god-en-is-zelf-god/

Reageren

Schrijf hier je reactie.
Vul hier alsjeblieft je naam in