Christenen beroepen zich op de Bijbel. Dat spreekt eigenlijk vanzelf. Maar niet alle christenen doen dat op dezelfde manier. Protestanten doen het anders dan rooms-katholieken. Gereformeerden anders dan evangelischen. Vrijzinnigen anders dan orthodoxen.
Voor de een is de Bijbel van kaft tot kaft Gods woord. Voor de ander bevat de Bijbel Gods woord, te midden van mensenwoorden. En voor een derde is de Bijbel niet meer dan een verzameling ideeën van mensen over God.
In de gereformeerde theologie heeft men altijd geprobeerd duidelijk te omschrijven op welke manier de Heilige Schrift de basis vormt voor ons geloof. Daarbij is men uiteindelijk uitgekomen op een rijtje van vier eigenschappen, die in het kort samenvatten hoe je als christen tegen de Bijbel moet aankijken en hoe die in je geloofsleven moet functioneren.
- De Bijbel heeft gezag. Daarom heeft de Bijbel dus altijd het laatste woord.
- De Bijbel is noodzakelijk. Daarom kan niemand zonder de Bijbel.
- De Bijbel is genoeg. Daarom hebben we niet méér nodig dan de Bijbel.
- De Bijbel is duidelijk. Daarom kan iedereen begrijpen wat de Bijbel wil zeggen.
1. De Bijbel heeft het laatste woord
De Bijbel is Gods woord. Dat komt omdat de Bijbel geïnspireerd is door de Heilige Geest. Weliswaar zijn de verschillende Bijbelboeken opgeschreven door mensen. Maar uiteindelijk is God zelf de auteur. Soms heeft God zijn woord geopenbaard of gedicteerd. Denk aan de profeten of de Openbaring van Johannes. Vaak hebben mensen naar eigen inzicht geschreven, maar leidde de Heilige Geest dat proces zo dat wat ze schreven toch precies was wat Hij op papier wilde hebben. Denk bijvoorbeeld aan de evangelist Lucas die zijn evangelie en het boek Handelingen schreef na uitgebreid onderzoek.
Dat de Bijbel Gods woord is, betekent ook dat de Bijbel betrouwbaar is. De Bijbel is onfeilbaar, foutloos. Dat komt omdat God zelf betrouwbaar en onfeilbaar is. God spreekt altijd de waarheid, Hij vergist zich nooit. Dus bevat zijn woord alleen maar waarheid.
Het gezag van de Bijbel is dus Gods eigen gezag. Daarom moet je voor de Bijbel ook dezelfde eerbied hebben als voor God zelf. Je kunt immers God niet gehoorzamen als je niet gehoorzaam bent aan wat Hij zegt. Je kunt onmogelijk God liefhebben, zonder honger te hebben naar zijn woord. God kan niet het laatste woord hebben in je leven, als je de Bijbel niet het laatste woord geeft.
En de Bijbel het laatste woord geven houdt in dat je alles gelooft wat de Bijbel zegt en niets gelooft wat met de Bijbel in strijd is. Dat je bij al je doen en laten buigt voor de normen die de Bijbel geeft.
Niet je verstand of de wetenschap heeft het laatste woord en niet je gevoel of de cultuur. Alleen de Bijbel. Sola Scriptura!
2. De Bijbel is onmisbaar
Nu is het waar dat God zich niet alleen laat zien in de Bijbel. We zien God ook in de schepping, zowel in wat Hij gemaakt heeft als in hoe Hij wat Hij gemaakt heeft bestuurt en in stand houdt. We zien God in de natuur, maar ook in hoe Hij ons leven en de geschiedenis leidt.
Maar zonder Bijbel zouden we daar niets aan hebben. Het zou ons niets meer opleveren dan een vaag besef dat er een God is. Wie Hij is, wat Hij precies doet, wat Hij van ons wil en hoeveel Hij van ons houdt, kunnen we niet uit de schepping of uit zijn leiding aflezen. Zeker sinds de zondeval is ons begrip daarvoor veel te beperkt.
De enige oplossing is dat God ons zelf vertelt wie Hij is, wat Hij doet, wat Hij wil en hoeveel Hij van ons houdt. Als wij gered willen worden van de zonde, een relatie met God willen aangaan en volgens zijn wil willen leven, moet God ons zelf openbaren hoe dat moet. Dat doet Hij in de Bijbel.
Zonder de Bijbel zouden we overgeleverd zijn aan onze eigen wijsheid, onze eigen filosofieën, speculaties en fantasieën. Dan zouden we wel onze afgoden hebben, verzonnen goden naar ons eigen beeld, maar de God van de Bijbel zou ons onbekend blijven. En daarmee ook zijn liefde voor ons en zijn reddingsplan. Het kruis is voor onze wereldse wijsheid immers een dwaasheid. We zouden er zelf nooit op komen.
3. De Bijbel is genoeg
We kunnen dus niet toe met minder dan de Bijbel. Maar we hebben ook niet meer nodig dan de Bijbel. In de Bijbel heeft God alles geopenbaard wat wij moeten weten. Als we de Bijbel kennen, weten we wie God is, wat Hij doet, wat Hij van ons vraagt en hoe wij door Hem gered kunnen worden.
De natuur hebben we daar dus niet meer voor nodig. Ook Gods leiding in ons leven of in de geschiedenis niet. Dat betekent niet dat we daar allemaal niet meer naar hoeven te kijken. Maar het dient alleen nog maar als een bevestiging van wat we al weten uit de Bijbel. Het helpt ons om nog meer ontzag voor God te hebben.
Veel bijbelgetrouwe christenen vinden dat lastig. Ze speuren in hun leven naar aanwijzingen van wat God met hen wil. Of ze wachten op Gods stem in hun hart, op een speciale leiding van de Geest, voor ze een belangrijke beslissing durven nemen of voor ze maar durven geloven dat ze echt Gods kind zijn.
Maar door zo te leven laat je eigenlijk zien dat je Gods openbaring in de Bijbel niet genoeg vindt. Je wilt meer. Maar Gods openbaring is voltooid. Christus’ reddingswerk is volbracht. En Christus is Gods ultieme openbaring. Hij is het vleesgeworden Woord van God. Natuurlijk spreekt God nog steeds. Maar Hij zegt geen nieuwe dingen meer. Wat Hij zegt, is geen openbaring meer, maar herhaling en bevestiging van wat Hij al gezegd heeft.
Vandaar dat de Bijbel op de laatste bladzijde waarschuwt dat je er niets vanaf mag doen en er niets aan mag toevoegen. Totdat Christus terugkomt, moeten en kunnen we het hier mee doen.
4. De Bijbel is duidelijk
De boodschap van de Bijbel mag dan zowel onmisbaar als voldoende zijn om God te leren kennen, we zouden er nog steeds niets aan hebben als we de bijbelse boodschap niet zouden kunnen begrijpen. Gelukkig is de Bijbel ook duidelijk.
De duidelijkheid van de Bijbel wordt in de theologie aangeduid met het Latijnse woord perspicuitas. Dat betekent eigenlijk: doorzichtigheid. De Bijbel is helder als glas. Iedereen kan er doorheen kijken en zien wat de boodschap is.
Het zou ook wel gek zijn als dat niet zo was. Immers, waarom zou God zijn boodschap niet verstaanbaar willen of kunnen overbrengen? Juist omdat God van ons houdt, openbaart Hij zich aan ons. En het is vanzelfsprekend dat Hij dat dan doet op een manier die wij kunnen begrijpen.
Dat wil niet zeggen dat in de Bijbel alles volledig duidelijk is. Er zijn vele passages waar theologen zich al eeuwen het hoofd over breken en waar ze nooit helemaal uitkomen. Maar dat hoeft ook niet. De Bijbel als geheel biedt voldoende duidelijkheid om te kunnen begrijpen wie God is, wat Hij doet, wat Hij van ons wil en hoe wij gered worden.
Dat de Bijbel duidelijk is, betekent dus dat je geen andere bronnen nodig hebt om de Bijbel te kunnen uitleggen. Natuurwetenschap, archeologie, geschiedwetenschap, letterkunde, enzovoort kunnen bruikbare hulpmiddelen zijn om de Bijbel beter te leren begrijpen. Maar ze zijn niet onmisbaar om Gods boodschap te verstaan. Uiteindelijk legt de Bijbel zichzelf uit, als je minder duidelijke passages vergelijkt met passages die duidelijker zijn. Schrift met Schrift vergelijken heet dat in goed gereformeerd jargon. Dat kan omdat de Bijbel een eenheid vormt, met één auteur en één boodschap.
Wel is het waar dat het begrijpen van de bijbelse boodschap niet vanzelf gaat. Je moet de Bijbel ijverig bestuderen en je hebt daarbij het licht van Gods Geest nodig. Maar je hoeft er niet een bepaald IQ of een bepaalde opleiding voor te hebben. Of je nu zwakbegaafd of hoogbegaafd bent, voor ieder geldt dat je kunt begrijpen wat je nodig hebt, terwijl je tegelijk nooit uitgeleerd raakt.
Enkele voorbeelden
Deze vier eigenschappen van de Schrift – gezag, noodzakelijkheid, genoegzaamheid en duidelijkheid – zou elke christen goed moeten kennen. Je zou het rijtje zo moeten kunnen opdreunen. Waarom? Omdat ons geloof ermee staat of valt. Wie deze eigenschappen niet goed in het oog houdt, laat gemakkelijk de Bijbel los als gezonde basis voor het geloof.
Als je er oog voor hebt, kun je dat volgens mij om je heen zien gebeuren, zelfs in kerken die zichzelf nog orthodox gereformeerd noemen. Ik zie het bijvoorbeeld heel duidelijk in de discussies over schepping en evolutie, over de verhouding tussen man en vrouw en over huwelijk en (homo)seksualiteit. Daarbij spelen allerlei onderliggende verschuivingen in het denken over de Bijbel een grote rol.
- Als we onze opvattingen over het ontstaan van de aarde en over de zondeval laten bepalen door de natuurwetenschap, is de Bijbel dan nog wel onmisbaar voor ons?
- Als we allerlei ethische ontwikkelingen accepteren omdat we daarin Gods leiding menen te zien, accepteren we de Bijbel dan nog wel als genoeg?
- Als we Bijbelpassages zo uitleggen dat ze iets heel anders gaan zeggen dan er staat, erkennen we dan nog wel dat de Bijbel duidelijk is?
- Als we de wetenschap of de cultuur ons laten voorschrijven wat we wel en niet van de Bijbel kunnen geloven of gehoorzamen, heeft de Bijbel dan nog wel het laatste woord?
Ik zou zeggen: laten we onze ogen en oren open houden en kritisch zijn! Het gezag van de Schrift staat op het spel…
