Vele eeuwen lang hebben mensen geleerd en geloofd dat God de wil aanraakt en dat daarna aan ons de keus is of we aan die aanraking gehoorzamen of die tegenwerken. Maar zo doet God het niet. Hij buigt de wil daadwerkelijk. We moeten daarom een uitspraak afwijzen van Chrysostomos, die hij zo vaak herhaald heeft: ‘Wie Hij trekt, trekt Hij vrijwillig.’ Daarmee suggereert hij dat de Heer alleen zijn hand uitsteekt en dan afwacht of wij zin hebben om zijn hulp aan te nemen.
Ik geef toe dat de mens in zijn toestand voordat hij gevallen was voor het een of het ander kon kiezen. Maar door zijn eigen voorbeeld heeft de mens geleerd hoe ellendig een vrije wil is, als God niet in ons wil of kan werken. Wat zal er dan van ons worden als Gods genade zo karig aan ons wordt uitgedeeld? Ja, wij verduisteren en kleineren die genade zelf omdat we ondankbaar zijn.
Want de apostel Paulus leert niet dat ons uit genade een goede wil wordt aangeboden, als we die maar aannemen. Het willen zelf wordt in ons tot stand gebracht. Dat is niets anders dan dat de Heer door zijn Geest ons hart leidt, buigt en bestuurt. Dat Hij in ons hart regeert alsof het zijn bezit is. En als Hij via Ezechiël belooft dat Hij de uitverkorenen een nieuwe geest zal geven, bedoelt Hij niet alleen maar dat ze dan volgens zijn geboden kúnnen leven. Hij bedoelt ook dat ze dat daadwerkelijk zúllen doen. Ezechiël 11:19-20; 36:27
En de uitspraak van Christus: ‘Ieder die het van de Vader gehoord heeft, komt bij Mij,’ Johannes 6:45 moet je zo opvatten: Hij leert dat Gods genade van zichzelf effectief is. Ook Augustinus stelt het zo.1
En de Heer keurt niet iedereen die genade waard, zonder onderscheid. Iedereen heeft er de mond van vol dat de genade aan niemand wordt geweigerd als hij doet wat in hem is. Als ik me niet vergis komt dat van Ockham.2 Inderdaad moeten we de mensen zonder onderscheid leren dat Gods welwillendheid beschikbaar is voor ieder die er naar zoekt. Maar je begint er pas naar te zoeken als de hemelse genade je daartoe aanzet. Daarom mag je ook dit stukje eer niet afplukken voor jezelf. Het is echt een voorrecht voor de uitverkorenen dat ze door Gods Geest opnieuw geboren worden en door zijn leiding in beweging gebracht en geregeerd worden.
Terecht lacht Augustinus daarom de mensen uit die voor zichzelf nog een rol willen opeisen. En hij wijst anderen terecht die denken dat iedereen zonder onderscheid krijgt wat bijzonder is: het getuigenis van de uitverkiezing uit genade. Hij zegt: ‘De natuur is voor iedereen gemeenschappelijk. Genade niet.’3 Als je wat God alleen geeft aan wie Hij wil, uitbreidt tot iedereen gemeenschappelijk, dan noemt Augustinus dat zo scherpzinnig als glas – een loze schittering.
En ergens anders zegt hij: ‘Hoe ben je gekomen? Door te geloven. Pas op dat je jezelf niet verbeeldt dat je zelf de juiste weg gevonden hebt. Want dan dwaal je van de juiste weg af en kom je om. “Ik ben gekomen,” zeg je, “uit vrije wil. Ik ben gekomen omdat ik dat zelf wilde.” Wat ben je hoogmoedig! Weet je wel dat je dat ook gekregen hebt? Luister naar Hem die roept: “Niemand komt bij Mij als de Vader hem niet trekt.”’ Johannes 6:44
En het staat buiten kijf dat je uit de woorden van Johannes kunt afleiden dat God het hart van de vromen zo effectief bestuurt dat ze Hem volgen omdat ze niets anders meer willen. Hij zegt: ‘Ieder die uit God geboren is, kan niet zondigen. Want het zaad van God blijft in hem.’ 1 Johannes 3:9 De sofisten stellen zich een halfslachtige aanraking voor. Je kunt die volgen of afwijzen, wat je maar wilt. Maar het is duidelijk dat zo’n waanidee vlees noch vis is en onmogelijk waar kan zijn. Want de Schrift leert duidelijk dat de gelovigen de standvastigheid krijgen om daadwerkelijk vol te houden. God zorgt ervoor dat ze geen enkel risico lopen om te vallen.
1Augustinus, De praedestinatione sanctorum, 8,13.
2Willem van Ockham († 1347), Engelse filosoof.
3Augustinus, De verbis apostolorum, 11.
Bestellen?
