Over het algemeen is het de gewoonte van de kerkvaders om onder het vrije plannen maken van de mens de dingen te plaatsen die er niet toe doen: de dingen die niet direct te maken hebben met Gods koninkrijk. Maar echte rechtvaardigheid brengen ze in verband met Gods bijzondere genade en met de nieuwe, geestelijke geboorte. De schrijver van het boek Over de roeping van de heidenen wil dit laten zien door drie soorten wil te noemen: een zinnelijke wil, een natuurlijke wil en een geestelijke wil. Van die drie is de mens volgens hem in de eerste twee vrij. Maar de laatste is het werk van de Heilige Geest in de mens.1 Of dit waar is, zal ik op de juiste plaats behandelen. Nu wil ik de mening van anderen kort weergeven, zonder die te weerleggen.
Door dit onderscheid komt het dat de schrijvers, als ze het hebben over de vrije wil, niet onderzoeken waar de wil toe in staat is bij het gewone zichtbare doen en laten in het dagelijks leven. Ze kijken vooral of de wil in staat is om Gods wet te gehoorzamen. En ik geef toe dat die laatste vraag het belangrijkst is. Maar ik vind toch dat je de eerste vraag niet mag overslaan. En ik hoop dat ik straks een goede argumentatie kan geven voor die mening van mij.
In de scholen werden ook drie soorten vrijheid onderscheiden: een vrijheid waardoor niets onontkoombaar is, een vrijheid om wel of niet te zondigen en een vrijheid om wel of niet in ellende te leven. Van die drie is de eerste van nature zo met de mens verbonden, dat die hem op geen enkele manier ontnomen kan worden. Maar de andere twee zijn hem door de zonde ontnomen.2 Dit onderscheid accepteer ik graag. Alleen vind ik het verkeerd dat daarbij onontkoombaarheid gelijkgesteld wordt aan dwang. Straks zal blijken dat er een groot verschil is tussen die twee en dat het heel belangrijk is om daar rekening mee te houden.
1Prosper van Aquitanië, De vocatione omnium gentium I, 2.
2Petrus Lombardus, Sententiae II, 25,9.
Bestellen?
